Nếu nói đến một nhân vật có ảnh hưởng lớn trong lịch sử Giáo Hội Công Giáo tại Việt Nam, không thể không nhắc đến Đức Cha Ignatiô Y Delgado. Sinh ra trong một gia đình nghèo khó ở vùng Villafeliche, Tây Ban Nha, vào năm 1762, cuộc đời của ngài gắn liền với một hành trình truyền giáo đầy gian nan nhưng cũng vô cùng vẻ vang. Đức Cha Ignatiô Y đã cống hiến gần nửa thế kỷ cho công việc truyền giáo tại Việt Nam, giúp xây dựng một Giáo Hội vững mạnh, dù phải đối mặt với vô vàn thử thách trong suốt 43 năm làm Giám mục.
Từ Tây Ban Nha đến Đông Nam Á
Lớn lên trong một vùng đất đầy ảnh hưởng của các nữ tu Xitô, Ignatiô Y từ nhỏ đã nuôi dưỡng trong lòng khát vọng phục vụ Chúa. Tuy nhiên, cuộc đời ngài không theo hướng mà ngài tưởng tượng ban đầu. Mặc dù rất mong muốn trở thành một tu sĩ trong dòng Cistercian, nhưng một người bạn đã thay đổi hoàn toàn số phận ngài khi rủ ngài gia nhập dòng Đa Minh. Lúc 18 tuổi, ngài bắt đầu gia nhập dòng Đa Minh và trở thành linh mục vào năm 1787.
Đức Cha Ignatiô Y đã được giáo dục tại Đại học Orihuela, và trong suốt những năm tháng học tập, ngài đã tìm hiểu về công cuộc truyền giáo tại các quốc gia Đông Nam Á. Nhận thấy được tầm quan trọng của việc truyền giáo, ngài quyết định ra đi tới Manila, Philippines, nơi ngài tiếp tục học tập và huấn luyện để chuẩn bị cho sứ mệnh của mình tại Việt Nam.
Vào Nam Đàng Ngoài và Chức vụ Giám mục
Sau nhiều năm ròng rã ở Manila, năm 1790, Đức Cha Ignatiô Y cuối cùng đã đặt chân đến Việt Nam, nơi ngài sẽ cống hiến cả cuộc đời mình. Những ngày đầu tiên tại đất nước xa lạ này, ngài đã phải đối mặt với rất nhiều thử thách: từ khí hậu, ngôn ngữ cho đến những phong tục tập quán khác biệt. Tuy nhiên, với tấm lòng nhiệt thành và kiên cường, ngài nhanh chóng thích nghi và bắt tay vào công việc truyền giáo.
Vào năm 1794, chỉ mới 32 tuổi, Đức Cha Y được bổ nhiệm làm Giám mục Phó của giáo phận Đông Đàng Ngoài. Mặc dù còn trẻ tuổi, nhưng với tài năng và sự sáng suốt của mình, ngài đã nhanh chóng trở thành cộng sự đắc lực của Đức Cha Alonsô Phê trong việc quản lý giáo phận. Chính sự khôn ngoan và nhân đức của ngài đã giúp ngài có được lòng yêu mến và sự kính trọng của các tín hữu Việt Nam.
Khó khăn và Gian Nan trong Thời Kỳ Bách Hại
Cũng như nhiều vị giám mục và linh mục khác trong thời kỳ bách hại của các triều đại, Đức Cha Ignatiô Y đã phải đối mặt với những thử thách khủng khiếp. Dưới triều vua Cảnh Thịnh, ngài đã chứng kiến những cuộc tấn công vào đạo Công Giáo. Vào năm 1798, khi vua Cảnh Thịnh ra sắc chỉ cấm đạo, Đức Cha Y không ngừng khuyến khích các tín hữu kiên cường và giữ vững đức tin. Ngài khuyên các tín hữu ẩn náu và cầu nguyện trong những thời khắc khó khăn, đồng thời giúp đỡ những người nghèo khổ trong xã hội.
Chính vì sự kiên trì và lòng can đảm của mình, Đức Cha Y đã trở thành tấm gương sáng cho hàng giáo sĩ và tín hữu trong giáo phận Đông Đàng Ngoài. Suốt 20 năm dưới triều đại Gia Long, mặc dù có những vụ bách hại lẻ tẻ, nhưng tình hình giáo hội tương đối ổn định. Ngài đã tận dụng thời gian này để phát triển giáo phận, tăng cường công tác đào tạo linh mục bản xứ, và cải cách giáo lý.
Sự nghiệp xây dựng Giáo phận Đông Đàng Ngoài
Trong suốt thời gian này, Đức Cha Ignatiô Y cũng chú trọng đến việc đào tạo linh mục bản xứ, giúp giáo phận tăng trưởng mạnh mẽ về số lượng tín hữu cũng như linh mục. Mặc dù chủ yếu là linh mục triều, nhưng Đức Cha Y cũng đã quan tâm đến việc phát triển các cộng đoàn tu sĩ dòng Đa Minh, tạo ra một môi trường giáo dục và truyền giáo mạnh mẽ. Số lượng tín hữu của giáo phận đã từ 114.000 người vào thời kỳ Đức Cha Y nhậm chức lên đến hơn 160.000 người vào năm 1815.
Không chỉ trong công tác mục vụ, Đức Cha Y còn đặc biệt quan tâm đến việc nghiên cứu và bảo tồn di sản tôn giáo của Việt Nam. Ngài đã khởi xướng công việc nghiên cứu cuộc đời và sự nghiệp của các linh mục tử đạo, và vào năm 1818, ngài hoàn thành hồ sơ xin phong thánh cho các vị linh mục tử đạo, góp phần làm nên những bước tiến quan trọng trong việc phong thánh sau này.
Bách Hại Thời Minh Mạng và Cuộc Tử Đạo Anh Hùng
Mặc dù đã có nhiều thành tựu trong việc xây dựng giáo phận, nhưng cuộc đời Đức Cha Y không thể tránh khỏi những ngày tháng gian nan trong thời kỳ bách hại dưới triều Minh Mạng. Vào năm 1838, khi quân lính tiến hành các cuộc truy lùng thừa sai và tín hữu Công Giáo, Đức Cha Y bị bắt và đưa vào nhà tù. Dù phải chịu những cực hình đau đớn, ngài không bao giờ từ bỏ đức tin.
Với tuổi 76, sau 43 ngày bị giam cầm, Đức Cha Y đã trút hơi thở cuối cùng vào ngày 12 tháng 7 năm 1838, sau khi bị tra tấn và giam cầm trong cũi gỗ. Dù chịu đựng những cực hình, ngài vẫn kiên định với niềm tin vào Chúa. Ngài đã trở thành một biểu tượng của đức tin kiên cường và sự hy sinh vì đạo.
Phong Thánh và Di Sản Để Lại
Ngày 27 tháng 5 năm 1900, Đức Lêo XIII đã suy tôn Đức Cha Ignatiô Y lên bậc chân phước, và vào năm 1988, Đức Gioan Phaolô II đã phong ngài lên bậc hiển thánh, công nhận những hy sinh và công lao lớn lao của ngài trong công cuộc truyền giáo và xây dựng Giáo Hội tại Việt Nam.
Ngày lễ kính Đức Cha Ignatiô Y được tổ chức vào ngày 12 tháng 7 hàng năm, không chỉ là dịp để tưởng nhớ một vị thánh, mà còn là dịp để chúng ta khơi lại những giá trị đức tin và sự hy sinh mà ngài đã để lại cho hậu thế.