Lễ kính Jêrônimô Hermosilla Liêm, Giám mục Ða Minh, diễn ra vào ngày 1 tháng 11 hàng năm là dịp để chúng ta nhớ về một trong những nhân vật vĩ đại nhất của Giáo Hội Công Giáo Việt Nam. Ngài không chỉ là một thừa sai nổi bật mà còn là một linh mục đầy nghị lực, người đã cống hiến trọn vẹn cuộc đời mình cho công cuộc truyền bá đức tin, bất chấp những nguy hiểm và gian khổ. Ngày hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau nhìn lại hành trình đáng kinh ngạc của Đức cha Jêrônimô Hermosilla Liêm – người đã đi qua bao sóng gió để duy trì ngọn lửa đức tin tại mảnh đất này.
Hành Trình Đầy Gian Nan Của Một Vị Thừa Sai
Sinh ngày 30 tháng 9 năm 1800 tại Santo Domingo de la Calzada, một vùng quê nghèo của Tây Ban Nha, Jêrônimô Hermosilla Liêm lớn lên trong một gia đình đạo đức. Dù xuất thân từ gia đình không mấy khá giả, từ nhỏ, ngài đã sớm bộc lộ đức tính kiên nhẫn và lòng quyết tâm theo đuổi con đường tu hành. Vào tuổi 19, sau một thời gian theo học tại các tu viện, ngài gia nhập Dòng Ða Minh, dòng tu có truyền thống giảng đạo và hành động vì công lý.
Nhưng ít ai biết rằng, con đường tu hành của ngài không phải lúc nào cũng bằng phẳng. Năm 1820, khi Tây Ban Nha đang bị rối loạn do cuộc chiến tranh với Napoléon, dòng tu gặp rất nhiều khó khăn. Cậu thanh niên Hermosilla, trong tình hình đó, phải tạm ngừng việc học hành và gia nhập quân đội. Ba năm sau, khi đất nước trở lại bình yên, ngài lại tiếp tục con đường tu hành và gia nhập Dòng Ða Minh vào năm 1823.
Với lòng kiên trì và sự quyết tâm, năm 1824, ngài nhận được lời mời của Tỉnh Dòng Rất Thánh Mân Côi tại Manila và lên đường đến Châu Á, bắt đầu một hành trình truyền giáo gian khổ.
Mong Ước Mang Đến Đức Tin Cho Việt Nam
Năm 1828, Jêrônimô Hermosilla Liêm tình nguyện đến Việt Nam. Từ Macao, ngài cùng ba thừa sai Pháp đến miền Bắc Việt Nam và trình diện Đức cha Delgado Y. Được sự đón tiếp nồng hậu từ vị Giám mục, ngài bắt đầu học tiếng Việt và hòa nhập vào cộng đồng người dân nơi đây. Với sức trẻ và lòng nhiệt huyết, cha Vọng (tên gọi của ngài ở Việt Nam) đã nhanh chóng chiếm được tình cảm của các tín hữu, đồng thời đóng góp không nhỏ vào việc xây dựng nền tảng cho Giáo Hội Công Giáo tại Việt Nam.
Trong suốt 11 năm đầu tiên tại Việt Nam, ngài đảm nhận vai trò linh hồn của các hoạt động truyền giáo của Dòng Ða Minh. Tuy nhiên, những năm tháng này cũng là giai đoạn khó khăn đối với Giáo Hội Việt Nam, khi mà cơn bách hại đạo đức bắt đầu dâng cao.
Bách Hại Và Cuộc Đời Tránh Nạn
Từ năm 1838, triều đình nhà Nguyễn, dưới sự trị vì của vua Minh Mạng, đã tiến hành những cuộc bách hại tàn khốc nhằm vào các tín đồ Công Giáo. Lệnh bắt bớ, xử án được đưa ra, và cha Vọng cùng nhiều thừa sai trở thành mục tiêu của các cuộc truy lùng. Vị Giám mục đương nhiệm, Đức cha Y, và nhiều linh mục khác đã phải gánh chịu cái chết.
Trong bối cảnh ấy, cha Vọng không ngừng di chuyển giữa các họ đạo, an ủi, khích lệ các tín hữu, giúp họ giữ vững đức tin. Dù bị truy nã gắt gao, ngài vẫn kiên quyết không lùi bước. Vua Minh Mạng đã ra lệnh thưởng lớn cho ai bắt được "Danh Trùm Vọng", mô tả về một người đàn ông cao lớn, có mũi dài và cặp mắt sắc bén – chân dung một thừa sai kiên cường, không ngại khó khăn, sẵn sàng đối diện với hiểm nguy.
Ngài đã thoát chết trong những tình huống đầy may rủi. Một lần, khi bị quân lính vây bắt, một cơn bão lớn xảy ra khiến các tàu của quân triều đình bị đắm. Trong một lần khác, một người lính đã nhận ra cha Vọng trong một căn phòng, nhưng lại không thể tìm thấy ngài dù đã lục soát hết mọi ngóc ngách.
Tấn Phong Giám Mục Và Sự Kiên Cường Trong Chức Vụ
Năm 1841, Jêrônimô Hermosilla Liêm được tấn phong Giám Mục tại Vĩnh Trị, trong bối cảnh tình hình bách hại vẫn diễn ra gay gắt. Đức cha Liêm đã tiếp quản giáo phận Đông Đàng Ngoài, nơi mà các tín hữu đã phải chịu đựng vô vàn khổ cực. Tuy vậy, ngài đã phục hồi giáo phận, tái thiết các nhà thờ, trường học và các tu viện bị phá hủy.
Năm 1844, khi số tín hữu đã lên đến 184.000, Đức cha Liêm quyết định chia giáo phận thành hai, tạo điều kiện cho công cuộc truyền giáo được mở rộng hơn. Dưới sự dẫn dắt của ngài, giáo phận không chỉ duy trì được sức sống mà còn phát triển mạnh mẽ. Tình hình bách hại dần lắng xuống, nhưng các thừa sai vẫn phải tiếp tục hoạt động trong tình trạng khẩn trương, khi mà các lệnh cấm đạo vẫn được áp dụng trong suốt thời gian dài.
Cuộc Tử Đạo Và Di Sản Tinh Thần
Cuối đời, Đức cha Liêm không chỉ phải chịu đựng sự tàn phá của các cuộc bách hại, mà còn phải đối mặt với nỗi lo lắng về sự chia ly của cộng đồng giáo dân, những người đã phải sống trong cảnh phân tán, ly tán. Đêm 14 tháng 8 năm 1861, trong một đêm thu yên tĩnh, ngài đã qua đời trong sự thương tiếc của nhiều tín hữu. Mặc dù đã gánh chịu rất nhiều đau đớn và khó khăn, di sản mà Đức cha Liêm để lại là một Giáo Hội Việt Nam vững mạnh, với hàng ngàn tín hữu trung thành và những linh mục, tu sĩ đã kế tục sự nghiệp của ngài.