Trong lịch sử Công giáo Việt Nam, có những câu chuyện về đức tin mạnh mẽ, về những người đã hy sinh cả gia đình, tài sản và cả mạng sống để giữ vững niềm tin của mình. Một trong những tấm gương sáng ngời đó là Thánh Antôn Nguyễn Đích – người đã dâng hiến cả cuộc đời mình cho Thiên Chúa và cho cộng đồng, bất chấp hiểm nguy, gian khổ. Ông sinh năm 1769 tại làng Chi Long, Nam Định, và bị xử trảm ngày 12/08/1838 tại Bảy Mẫu. Câu chuyện cuộc đời ông đã trở thành nguồn cảm hứng lớn cho bao thế hệ người Công giáo Việt Nam.
Khởi Đầu Từ Một Gia Đình Đạo Đức
Antôn Nguyễn Đích lớn lên trong một gia đình sùng đạo và siêng năng lao động. Cha mẹ ông là những người mộ đạo, luôn cố gắng sống gần gũi nhà thờ để tiện việc tham dự các nghi lễ. Từ nhỏ, Nguyễn Đích đã được dạy bảo về đức tin, về việc tôn trọng những giá trị gia đình và xã hội. Khi lập gia đình, ông quyết tâm duy trì và phát triển đức tin trong ngôi nhà của mình, làm gương sáng cho con cái.
Cuộc Đời Dâng Hiến Vì Giáo Hội và Lòng Bác Ái
Không chỉ là một người cha mẫu mực, Antôn Nguyễn Đích còn là người gia trưởng luôn quan tâm đến sự phát triển của Giáo Hội và cộng đồng. Ông dùng tài sản gia đình để hỗ trợ các công việc truyền giáo của Hội Thừa Sai Paris (Balê) và sẵn sàng giúp đỡ các giáo sĩ, chủng sinh đang trong quá trình tu luyện.
Khi chủng viện Kẻ Vĩnh gặp nạn dịch tả, nhiều chủng sinh mất mạng. Trước tình hình đó, ông không ngần ngại đưa các chủng sinh về nhà mình, nuôi dưỡng và chăm sóc cho đến khi họ hoàn toàn bình phục. Đức bác ái của ông còn thể hiện qua việc giúp đỡ người nghèo, thường xuyên thăm hỏi và an ủi những người mắc bệnh phong cùi. Vì sự kính trọng và đức hạnh của mình, ông được gọi là “ông trùm”, dù không giữ chức vụ chính thức nào trong Giáo Hội.
Che Dấu Các Linh Mục, Bất Chấp Sự Nguy Hiểm
Vào thời Minh Mạng, việc cấm đạo diễn ra khắc nghiệt. Ông trùm Antôn Nguyễn Đích đã quyết định che giấu các linh mục và chủng sinh, bao gồm linh mục Giacôbê Mai Năm – người đang chạy trốn cuộc lùng bắt của triều đình. Trong suốt hai năm, ông che chở cho nhiều linh mục và duy trì một lớp học chủng viện bí mật ngay tại nhà mình.
Khi bị phát hiện, Nguyễn Đích không phủ nhận hành động của mình, dù biết trước những gì đang chờ đợi. Ông nói rằng đó là bổn phận của mình với Thiên Chúa, và ông sẵn sàng chịu phạt chứ không bao giờ chối bỏ đức tin.
Sự Kiên Trung Và Lòng Can Đảm Của Một Gia Trưởng
Quan Tổng đốc Trịnh Quang Khanh, người trực tiếp phụ trách điều tra và tra tấn ông trùm Nguyễn Đích, đã thử đủ mọi cách từ thuyết phục đến đe dọa, tra tấn để buộc ông từ bỏ đức tin. Quan nói:
“Ông đã cao niên, con cháu đông đúc, nhà cửa phong lưu, tại sao ông không quá khóa để vui hưởng tuổi già?”.
Tuy nhiên, Nguyễn Đích trả lời một cách dứt khoát:
“Tôi có bổn phận tôn thờ Thiên Chúa, dù quan tha hay kết tội, tôi không thể từ bỏ đạo.”
Quan đã cho khiêng ông qua Thánh Giá, nhưng ông co chân lại, không chịu bước qua. Thậm chí, ông chịu đòn roi và các hình phạt nặng nề khác mà vẫn kiên định với niềm tin của mình. Mặc dù trong lòng cũng có những khoảnh khắc yếu lòng, nhưng nhờ sự động viên của các linh mục và sự an ủi của người con rể – Thánh Micae Nguyễn Huy Mỹ, ông tiếp tục giữ vững đức tin đến cùng.
Sự Hy Sinh Cao Cả Và Tinh Thần Bác Ái Trong Tù
Trong nhà giam, ông Antôn Nguyễn Đích tiếp tục sống một cuộc đời gương mẫu. Thực phẩm, tiền bạc gia đình gửi vào, ông chia sẻ với các bạn tù không phân biệt lương giáo. Ông đọc kinh, cầu nguyện và xưng tội rước lễ một cách sốt sắng. Tinh thần bác ái và lòng trung kiên của ông không chỉ giúp ông duy trì niềm tin mà còn trở thành nguồn an ủi cho các bạn tù.
Khi các quan nhận thấy không thể thuyết phục ông từ bỏ đức tin, họ đã gửi sớ lên vua Minh Mạng với nội dung luận tội:
“Tên Đích tin theo và thực hành tà đạo. Đã không nộp đạo trưởng Mai Năm cho quan, còn chứa chấp linh mục, không chịu quá khóa dù đã được khuyên bảo nhiều lần. Xin xử trảm để răn đe.”
Hành Quyết Và Niềm Tin Vĩnh Hằng
Ngày 12/08/1838, bản án xử trảm ông trùm Antôn Nguyễn Đích cùng linh mục Mai Năm và con rể Lý Mỹ được vua Minh Mạng châu phê. Các ngài bị đưa ra pháp trường Bảy Mẫu, Nam Định, nơi linh mục Mai Năm bị xử đầu tiên, sau đó đến ông trùm Nguyễn Đích và cuối cùng là ông Lý Mỹ.
Thi hài ông Antôn Nguyễn Đích được dân làng Kẻ Vĩnh rước về ngay trong đêm đó và tổ chức lễ mai táng trọng thể. Ông an nghỉ tại nơi đã cống hiến cả đời mình cho Giáo Hội và giáo dục con cháu theo đường lối của Chúa.
Một Gia Đình Với Bốn Thánh Tử Đạo
Gia đình của Antôn Nguyễn Đích thật đặc biệt, với bốn người đã tử đạo vì niềm tin. Ngoài ông và con rể Lý Mỹ, gia đình ông còn có hai chứng nhân đức tin khác – con trai thứ hai Lý Thi và con trai thứ tư là Phó Nhâm, đều bị xử tử vì kiên quyết không bỏ đạo.
Bằng những lời dạy và gương sáng của mình, ông không chỉ ảnh hưởng đến thế hệ con cháu mà còn trở thành nguồn cảm hứng lớn lao cho những người gia trưởng trong Giáo Hội. Ông giáo dục con cái bằng hành động chứ không chỉ lời nói, và chính sự hy sinh của ông đã giúp gia đình trở thành những chứng nhân mạnh mẽ của đức tin.
Vinh Danh Thánh Tử Đạo Việt Nam
Những cống hiến của Thánh Antôn Nguyễn Đích được ghi nhận khi Đức Giáo Hoàng Lêô XIII phong ngài lên bậc Chân Phước vào ngày 27/05/1900. Đến ngày 19/06/1988, Đức Gioan Phaolô II đã chính thức tôn phong ngài lên bậc Hiển Thánh cùng với các thánh tử đạo Việt Nam khác.
Hằng năm, vào ngày 12/08, người Công giáo Việt Nam kính nhớ Thánh Antôn Nguyễn Đích – vị thánh gia trưởng đã sống và chết vì đức tin, để lại di sản tinh thần vô giá cho Giáo Hội và cho những người yêu mến Chúa.