Ngày nay, nhắc đến Thánh Giuse Đặng Đình Viên, người Công Giáo Việt Nam đều kính trọng và ngưỡng mộ sự kiên trung, can đảm của ngài. Nhưng ít ai biết rằng cuộc đời ngài là một chuỗi ngày gian truân, đối mặt với hiểm nguy để bảo vệ đức tin. Câu chuyện của ngài không chỉ là một hành trình tôn giáo mà còn là minh chứng sống động cho sức mạnh của niềm tin và lòng trung thành.
Giuse Đặng Đình Viên - Con Người Bản Lĩnh
Sinh năm 1787 tại Tiên Chu, Hưng Yên, cậu bé Đặng Đình Viên lớn lên trong một gia đình Công Giáo sùng đạo. Ngay từ nhỏ, cậu đã bộc lộ lòng yêu mến Thiên Chúa, và cha mẹ đã quyết định gửi cậu vào nhà Đức Chúa Trời ở họ Vân, xứ An Thị để học hỏi thêm. Cậu Viên là một cậu bé chăm chỉ và thông minh, điều đó được thể hiện rõ khi cậu nhanh chóng tiến bộ trong học tập, đặc biệt là các môn thần học và Latin.
Năm 1824, ở tuổi 36, Đặng Đình Viên chính thức trở thành linh mục, bắt đầu sứ mệnh truyền đạo tại các giáo xứ như Đông Bài, Thiết Nham, Như Thiết, và An Mỹ. Ngài là một linh mục tận tâm, hết lòng vì giáo dân, sống giản dị và hết mình giúp đỡ những người khó khăn trong xứ đạo.
Những Lá Thư Định Mệnh Và Cuộc Vây Bắt Căng Thẳng
Trong bối cảnh triều Nguyễn, Công Giáo bị xem là một “tà đạo” nguy hiểm, đặc biệt là dưới triều vua Minh Mạng. Khi quan quân triều đình đẩy mạnh việc truy lùng các linh mục, Cha Viên đã viết 6 lá thư để động viên tinh thần các giáo dân và nhắc nhở họ giữ vững đức tin. Những lá thư này đã vô tình trở thành một manh mối khiến cha bị truy bắt ráo riết.
Ngày 17-4-1838, một thầy giảng của cha đã bị bắt tại làng An Liêm. Trong tay thầy có 6 lá thư và một bình dầu thánh - bằng chứng khiến chính quyền nghi ngờ về sự hiện diện của Cha Viên trong khu vực này. Ngay lập tức, lệnh truy bắt được ban hành, và hàng trăm binh lính được phái đi lùng sục.
Sự Phản Bội Đầy Đau Đớn Từ Chính Người Thân
Bị quan quân truy lùng gắt gao, Cha Viên quyết định ẩn náu, nhưng vận đen chưa buông tha ngài. Hai người họ hàng thân thiết, anh ruột là Đặng Đình Lại và cháu ruột là Đặng Đình Nhật, đã bị mua chuộc và phản bội cha. Đúng như lời Kinh Thánh nói: “Các con sẽ bị nộp trước tòa bởi chính cha mẹ, anh em bạn hữu mình” (Lc 21, 16).
Đặng Đình Lại và Đặng Đình Nhật lợi dụng quan hệ thân thuộc để tiếp cận cha, cuối cùng dẫn đến việc tiết lộ nơi ở của ngài. Nhờ mưu kế của họ, lính triều đình đã bắt giữ Cha Viên tại nhà bà Hai Nhi ở họ Cầu Chảy, xã Như Thiết vào ngày 1-8-1838.
"Hãy Bắt Tôi, Tha Cho Em Nhỏ"
Trong khi lính tra khảo một đứa trẻ trong nhà bà Hai Nhi để buộc nó khai ra nơi ẩn nấp của cha, cậu bé đã gào lên cầu xin: “Lạy Mẹ Thiên Chúa, xin cứu con, con không biết chỗ ẩn núp của linh mục đó.” Chứng kiến cảnh tra tấn tàn nhẫn, Cha Viên không đành lòng đứng yên. Ngài đã bước ra từ vườn mía và thốt lên: “Tôi đây là linh mục Viên, hãy bắt tôi và tha cho em đó.”
Lời nói can đảm ấy không chỉ khiến dân làng kính phục mà còn làm quan quân cũng phải nể phục trước lòng thương người và sự dũng cảm của ngài.
Cuộc Tra Khảo Đẫm Máu Và Lòng Kiên Trung Vững Vàng
Cha Viên bị đưa đến Hưng An và bị nhốt chung với các tội nhân thường, đeo gông và xiềng xích như một tội phạm nguy hiểm. Các quan quân ra sức tra khảo, bắt ngài phải dịch những lá thư ra tiếng Việt và khai ra mọi thông tin về các linh mục khác. Nhưng trước mọi cực hình và lời dụ dỗ, cha vẫn kiên quyết không tiết lộ bất kỳ điều gì, giữ vững đức tin và lòng trung thành với Thiên Chúa.
Một trong những lá thư Cha Viên viết bằng tiếng nước ngoài đã khiến các quan nghi ngờ rằng ngài có liên quan đến âm mưu chính trị. Tuy nhiên, khi cha dịch lá thư, nội dung chỉ xoay quanh những lời động viên và chia sẻ đức tin, điều này càng làm quan quân tức giận hơn vì không thể tìm ra bằng chứng buộc tội.
"Hãy Làm Gì Quan Muốn, Nhưng Tôi Sẽ Không Đạp Thánh Giá"
Sau hàng loạt cuộc tra khảo, cha vẫn từ chối chối đạo và đạp Thánh Giá. Trước sự kiên quyết ấy, ngày 12-8-1838, vua Minh Mạng đã phê án tử cho ngài với lý do theo “tà đạo” và liên kết với người nước ngoài. Cha Viên được đưa ra pháp trường Ba Tòa, nơi án trảm quyết sẽ được thi hành.
Trên đường đến nơi xử tử, nhiều lính và dân chúng theo sau, cha vừa đi vừa cầu nguyện, giữ vẻ bình thản. Có người ngoại đạo nhìn thấy cha khóc đã hiểu lầm là cha sợ hãi, nhưng giáo dân giải thích rằng ngài khóc vì vui mừng được về với Chúa.
Giờ Phút Sau Cùng Trên Pháp Trường
Khoảnh khắc cuối cùng, cha yêu cầu giáo dân trải chiếu cho ngài ngồi, nhưng chỉ nếm qua một chút đồ ăn để làm vui lòng họ. Sau khi cầu nguyện, cha tự nguyện đưa tay để bị trói, gương mặt thánh thiện của cha khiến cả những tên lý hình cũng phải nao lòng.
Cha Giuse Đặng Đình Viên đã trở thành chứng nhân của đức tin, không run sợ trước cái chết. Đầu ngài rơi xuống, và dân chúng, cả lương lẫn giáo, đã tranh nhau thấm máu ngài, giữ lại từng món đồ của ngài để làm kỷ niệm thiêng liêng.
Vinh Danh Thánh Tử Đạo
Sau khi cha qua đời, dân làng Tiên Chu đã giữ xác và đầu của ngài để an táng tại nhà thờ trong làng. Nhiều năm sau, vào ngày 27-5-1900, Đức Giáo Hoàng Lêô XIII đã phong cha lên hàng Chân Phước. Đến ngày 19-6-1988, Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đã tôn vinh cha lên hàng Hiển Thánh.
Cuộc đời của Thánh Giuse Đặng Đình Viên là một minh chứng cho sự bất khuất và lòng trung thành với đức tin. Dù bị phản bội, bị hành hạ và chịu cái chết đau đớn, ngài vẫn không khuất phục. Đó là tấm gương sáng cho những người Công Giáo, và là một trang sử hào hùng của đạo Công Giáo Việt Nam.