“Tôi trung không thờ hai chủ.”
Lời nói cuối cùng ấy đã tóm gọn cuộc đời của thánh Phanxicô Xaviê Nguyễn Cần, một người tôi trung suốt đời trung thành với Chúa. Thầy đã sống hết lòng phụng sự đức tin và kiên trung vượt qua mọi thử thách, xứng đáng được Chúa ban lời chúc phúc: “Hãy vào hưởng niềm hoan lạc của Chúa trên trời.”
Cậu Bé Nguyễn Cần: Khởi Đầu Của Một Cuộc Đời Phụng Sự
Sinh năm 1803 tại làng Sơn Miêng, huyện Phú Xuyên, phủ Thường Tín, tỉnh Hà Đông, Hà Nội, cậu Nguyễn Cần (tên khác là Nguyễn Tiên, tức Tiên Truật) đã sớm thể hiện lòng khao khát dâng mình cho nhà Chúa. Tuy mẹ cậu ban đầu không muốn xa con, nhưng sau khi cậu nói dứt khoát: “Nếu mẹ không cho con ở với cha xứ nhà, con sẽ trốn đi,” bà đành cho cậu đi theo ơn gọi.
Dưới sự dẫn dắt của cha Nghi, chánh xứ Sơn Miêng, cậu Cần tỏ ra đức hạnh và siêng năng, được vào chủng viện và trở thành thầy giảng. Từ đó, thầy phục vụ nhiều vị giám mục và linh mục, nổi bật là Đức cha Havard Du và cha Retord Liêu. Thầy Cần trở thành một người bạn đồng hành đắc lực trong công việc truyền giáo, luôn sẵn lòng chia sẻ mọi gian khó với các cha.
Cuộc Đời Gian Khổ: Từ Lời Khuyên Của Quan Đến Lời Khấn Trung Kiên
Vào năm 1836, thầy được cha Liêu giao nhiệm vụ mời cha Tuấn về xứ Kẻ Chuông giảng lễ Phục Sinh. Nhưng khi đến nơi, thầy bị bắt giữ với cáo buộc không rõ ràng. Quan quyền đã cố thuyết phục thầy từ bỏ đức tin, hứa sẽ cho thầy về nhà để chăm sóc mẹ già. Nhưng thầy bình tĩnh đáp lại: “Tôi chưa thấy các đạo trưởng lừa dối ai bao giờ. Còn mẹ tôi, tôi không lo, vì xa nhà đã lâu, tôi cũng chẳng giúp được gì cho bà.”
Từ đây, cuộc đời thầy ngập chìm trong những thử thách cam go. Thầy bị tra tấn, nhục hình, nhưng lòng trung kiên không lay chuyển. Khi quan khuyên thầy nên bước qua ảnh Chúa để cứu mạng mình, thầy từ chối dứt khoát và ôm chặt lấy chân tượng ảnh, khẳng định: “Tôi không đạp lên ảnh Chúa đâu.”
Có lần, bạn tù khuyên thầy rằng nếu chỉ bước qua Thánh Giá, tội lỗi ấy Chúa sẽ tha thứ. Nhưng thầy quả quyết: “Dù thiên thần có xuống bảo tôi bỏ đạo, tôi cũng chẳng làm. Dù kính trọng cha Liêu, tôi không thể làm điều sai lạc.” Một niềm tin sắc đá mà không điều gì có thể lay chuyển.
Một Tù Nhân Nhưng Là Một Tông Đồ Trong Tù
Dù phải trải qua những tháng ngày gian khổ trong tù, thầy vẫn sống kiên nhẫn, trở thành niềm cảm hứng cho những người xung quanh. Ngay cả khi đối diện với cảnh tù nhân bạo lực, ô uế, và lính canh hằn học, thầy vẫn không nản lòng. Trong thư gửi cha Liêu, thầy tâm sự: “Con đã bị tra tấn nhiều lần, khó cầu nguyện được, nhưng lòng con vẫn trung kiên.”
Thầy còn dùng thời gian trong tù để chia sẻ đức tin với các bạn tù, giúp đỡ hai tù nhân hoán cải, dạy giáo lý và rửa tội cho họ. Một đoạn thư của thầy từ trại giam Hà Nội vẫn còn được truyền lại:
“Ở đâu con cũng được mọi người thương mến, dù quan hay dân và các bạn tù đều kính trọng. Hầu hết họ cảm thương cho hoàn cảnh của con, và có người đã hứa sẽ sống theo lời con giảng. Con thấy người đời chịu nhiều khổ sở để tìm danh vọng chóng qua, vậy con lại càng không thể ngừng hi vọng vinh quang đời đời.”
Phút Cuối Trên Pháp Trường Ô Cầu Giấy
Ngày 20 tháng 11 năm 1837, bản án xử tử thầy được vua Minh Mạng phê chuẩn và đưa đến Hà Nội. Thầy bị điệu ra pháp trường Ô Cầu Giấy giữa đám đông. Một viên quan lần cuối khuyên thầy: “Anh không phạm tội, chỉ cần bước qua Thập Giá là được tha.” Thầy vẫn giữ vững đức tin của mình, đáp lại: “Tôi trung không thờ hai chủ, xin quan cứ an tâm mà thi hành.”
Khi dây thừng quấn quanh cổ, thầy vẫn bình thản, cảm ơn mọi người và nói với họ về đức tin và hạnh phúc đời sau. Giữa tiếng reo hò, hai đầu dây kéo căng, người môn đệ của Chúa Kitô đã gục đầu, lãnh nhận vòng nguyệt quế tử đạo.
Thi hài thầy được an táng tại Chân Sơn và sau đó cải táng về nhà thờ Sơn Miêng. Ngày 27 tháng 5 năm 1900, Đức Giáo hoàng Lêô XIII suy tôn thầy lên bậc Chân Phước. Gần một thế kỷ sau, vào ngày 19 tháng 6 năm 1988, Đức Gioan Phaolô II đã phong thánh cho thầy.
Kết Thúc Và Bắt Đầu Một Hành Trình Vĩnh Cửu
Lời tiên đoán vô tình của viên cai ngục rằng “ông ta mà chết chắc sẽ trở thành Thành Hoàng của làng” đã thành hiện thực. Ngày nay, thánh Phanxicô Xaviê Nguyễn Cần không chỉ là vị Thành Hoàng của làng Sơn Miêng, mà còn là một thánh tử đạo được Giáo Hội Việt Nam và toàn thế giới tôn kính.
Lễ kính thánh Phanxicô Xaviê Nguyễn Cần được tổ chức vào ngày 20 tháng 11 hằng năm, nhắc nhở người Công Giáo về tấm gương trung kiên của thầy, một người dám đánh đổi mọi thứ cho đức tin và lòng trung thành với Chúa.